Udar mózgu, według definicji WHO, jest to nagłe wystąpienie ogniskowych lub globalnych zaburzeń czynności mózgu, trwające dłużej niż 24 godziny i wynikające z przyczyn naczyniowych. Powyższa definicja nie obejmuje zaburzeń o charakterze przemijającego niedokrwienia mózgu (TIA, Transient Ischaemic Attack), który charakteryzuje się występowaniem objawów neurologicznych spowodowanych zaburzonym dopływem krwi do mózgu , które ustępują samoistnie w przeciągu 24 godzin. Udar mózgu jest trzecią przyczyną zgonów w Polsce oraz jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności.
Wyróżniamy dwa typy udarów, niedokrwienny oraz krwotoczny. Udar niedokrwienny (u około 85% Pacjentów) jest skutkiem zamknięcia światła tętnicy doprowadzającej krew do mózgu, natomiast udar krwotoczny (około 15% Pacjentów) jest spowodowany pęknięciem ściany naczynia i wylaniem się krwi do mózgu. W większości przypadków następstwa udaru są znaczne i wiele osób musi zmagać się z ich następstwami, począwszy od trudności motorycznych poprzez deficyty poznawcze, kończąc na zaburzeniach psychicznych.
Badania wskazują, że u około 1/3 Pacjentów po przebytym udarze mózgu występuje depresja (PSD – post-stroke depression). Jest to najczęstsze neuropsychiatryczne powikłanie udaru mózgu. Należy jednak pamiętać, że wielu Pacjentów nie można objąć badaniami ze względu na duże deficyty poznawcze uniemożliwiające kontakt werbalny (w tym Pacjentów z afazją), zatem grupa osób z PSD może być większa.
Wg klasyfikacji ICD-10 depresję poudarową definiuje się jako zaburzenia nastroju lub afektu, które mają związek z przebytym udarem mózgu. Nasilenie depresji jest zazwyczaj łagodne bądź umiarkowane. Pacjenci z PSD w porównaniu z Pacjentami z depresją endogenną mają mniejsze nasilenie objawów, takich jak: obniżenie nastroju, anhedonia i myśli samobójcze, natomiast większe nasilenie: zaburzeń snu, łaknienia, popędu seksualnego, jak i uczucia zmęczenia. PSD zwiększa również trzykrotnie śmiertelność osób po udarach mózgu w ciągu 10 lat od jego powstania. Bardzo ważna jest zatem natychmiastowa pomoc psychologiczno-psychiatryczna.
Czy istnieją zatem czynniki predestynujące do powstania zaburzeń depresyjnych u osób po udarach?
Było prowadzonych wiele badań dotyczących czynników wpływających na rozwój PSD, jednak ciężko jest wskazać jednoznacznie, które z tych cech ma największy wpływ na powstanie depresji poudarowej.
Poniżej przedstawiam listę czynników mających wpływ na wystąpienie objawów PSD
Ø Wyższy stopień niepełnosprawności po udarze *
Ø Ciężkość udaru (cięższe skutki udaru wiążą się z większym ryzykiem powstania PSD) *
Ø Obecność zaburzeń poznawczych *
Ø Brak wsparcia społecznego po udarze
Ø Występowanie depresji w przeszłości bądź epizody depresyjne w rodzinie
Ø Gen układu serotoninowego 5HTTLPR oraz gen czynnika neurotropowego (BDNF)
Ø Udar w półkuli dominującej
Ø Liczba przebytych udarów
Ø Cukrzyca
Ø Nikotynizm
*czynniki niepodważalne, które mają wpływ na rozwój PSD
Poziom satysfakcji z życia u osób po udarze maleje wraz z czasem od przebytego udaru mózgu. Może to wiązać się z długofalowymi skutkami choroby, które nie ustępują, lecz trwają przez resztę życia i jedynie systematyczna rehabilitacja zwiększa szanse na szybszy powrót do zdrowia. Bardzo ważne jest zatem wsparcie ze strony bliskich osób, aby zmotywować Pacjenta do podjęcia pracy z fizjoterapeutą, neuropsychologiem oraz logopedą.
Przypomnijmy, że udar jest stanem nagłym, gdzie diametralnie zmienia się całe życie Pacjenta. Z osoby dobrze funkcjonującej w społeczeństwie staje się osobą niepełnosprawną. Często kojarzymy niepełnosprawność z deficytami zewnętrznymi, a nierzadko zdarza się, że takie osoby mają jedynie deficyty wewnętrzne, niewidoczne gołym okiem, takie jak: zaburzenia pamięci, uwagi, czy mowy. Błędnie uznajemy wtedy, że jeżeli nie widać oznak zewnętrznych niepełnosprawności, to taka osoba jest w pełni zdrowa a dopiero w trakcie rozmowy z Chorym dostrzegamy zaburzenia spowodowane udarem. Jest to błędne przekonanie, które nierzadko sprawia, że takie osoby wycofują się z życia społecznego a PSD się pogłębia.
Pamiętajmy zatem, że udar predestynuje do powstania depresji i starajmy się wspierać takie osoby na różnych płaszczyznach.
Bibliografia
Friedman Andrzej, Jadczuk Aleksandra, Kaca-Oryńska Małgorzata, Poziom depresji w ostrej fazie udaru mózgu w zależności od lokalizacji ogniska niedokrwiennego w dominującej lub niedominującej półkuli mózgu, Via medica, Udar mózgu 2009, tom 11, nr 1, 1-8, ISSN 1505-6740
Jaracz Jan, Malewska Magda Katarzyna, Rybakowski Janusz, Depresja poudarowa – rozpowszechnienie i czynniki ryzyka (2016), Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2016, 11, 1:6-11;
Knopczyńska Agnieszka, Tasiemski Tomasz, Wilski Maciej, Jakość życia osób po udarze mózgu – badania pilotażowe, Via Medica, Gerontologia Polska, tom 18, nr 3, 1-75, ISSN 1425-4956;
Wichowicz Hubert, Czynniki ryzyka depresji poudarowej, Via Medica, Udar mózgu 2008, tom 10, nr 2, 91-95, ISSN 1505-6740;
Wysokiński Adam, depresja poudarowa, Psychiatr Psychol Klin 2016, 16(3), p. 171-175
Comments